Prowadząc własną działalność gospodarczą, często przedsiębiorcy decydują się na współpracę z najbliższymi. Zatrudnienie żony czy męża to możliwość spędzania większej ilości czasu razem, a także zaufany pracownik na miejscu. Wspierając firmy rodzinne, urzędy powinny umożliwiać małżonkom wspólną pracę – jak to działa w praktyce? Jak można zatrudnić małżonka (forma zatrudnienia) i jakie wiążą się z tym koszty podatkowe i składkowe?
Współpraca z małżonkiem – umowa o pracę i osoba współpracująca
W Polsce istnieją różne formy zatrudniania i współpracy. Dwie najpopularniejsze z nich, to umowa o pracę (na podstawie kodeksu pracy z pracownikiem) oraz umowa zlecenia (umowa cywilno-prawna z zleceniobiorcą). W przypadku współpracy w ramach umowy o pracę, na podstawie systemu ubezpieczeń społecznych można wyodrębnić trzecią grupę osób - tak zwane "osoby współpracujące".
Definicja prawna:
art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Zgodnie z art. 8 ust. 2, jeżeli pracownik spełnia kryteria dla osoby współpracującej (czyli jest na przykład małżonkiem), dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Tego rodzaju kwalifikacja ma konkretne skutki w zakresie wysokości obowiązkowych składek za małżonka. Oznacza to, że jeżeli w prowadzeniu działalności pomaga mąż czy żona, to z założenia powinien zostać zarejestrowany w ZUS, na zasadach odpowiadających zasadom przedsiębiorcy (bez możliwości korzystania z preferencji). Wyjątkami będą sytuacje, kiedy małżonek posiada odpowiednią umowę o pracę z innym pracodawcą i na tej podstawie odprowadzane są wszystkie składki - możliwe, że w takiej sytuacji przedsiębiorca (małżonek) będzie mógł ograniczyć się do zapłaty tylko części należności (np. samej składki na ubezpieczenie zdrowotne).
Współpraca z małżonkiem – umowa zlecenie
Jedną z podstawowych form współpracy z osobami fizycznymi w Polsce (obok umowy o pracę) są różne umowy współpracy, najczęściej kwalifikowane jako umowy zlecenia. Nic więc dziwnego, że takie sprawy były rozpatrywane przez odpowiednie organy. Jedna z takich interpretacji została wydana w styczniu 2019 roku, zatem warto więc przyjrzeć się sytuacji w praktyce:
Stan faktyczny:
Do oddziału ZUS w Lublinie złożono wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji. Wnioskodawca jest przedsiębiorcą prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą. [...] Zamierza zawrzeć od stycznia 2019 umowę zlecenia ze swoją żoną [...] Przedmiotem umowy będzie uporządkowanie i przygotowanie kilka razy w miesiącu dokumentów dla biura rachunkowego oraz obsługa sprzedaży internetowej[...] Zasady wynagradzania zleceniobiorcy będą opierać się na stałej miesięcznej kwocie wynagrodzenia [...] Żona nie posiada żadnego innego tytułu do ubezpieczeń [...]
Interpretacja wnioskodawcy i decyzja organu:
Zdaniem wnioskodawcy, w przypadku zatrudnienia żony na podstawie umowy zlecenia, obowiązek ubezpieczeń społecznych powstanie z tytułu wykonywania umowy zlecenia, a nie z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Organ przychylił się do tego stanowiska, potwierdzając decyzją numer 1326/2018 z dnia 8 stycznia 2019, że:
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 6 ust. 1 pkt. 4 oraz art. 12 ust 1 osoby fizyczne, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy [...]zlecenia [...] podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu. W myśl art. 11 ust 1 powołanej ustawy osoby te mogą podlegać dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu na swój wniosek. [...] umowa zlecenie jest umową regulowaną przez przepisy ustawy kodeks cywilny odmienna w swojej charakterystyce prawnej od umowy o pracę, a w konsekwencji nie może być w powyższej sytuacji traktowana analogicznie[...]
Dlatego zdaniem organu, w konsekwencji interpretacji art. 8 ust 2 ustawy o ubezpieczeniach, dotyczy on wyłącznie pracowników, w rozumieniu pracowników z kodeksu pracy (umowa o pracę). Dlatego osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, nawet jeżeli spełniałaby kryteria dla osoby współpracującej, podlega nadal ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca. Zakład uzupełnił ponadto wyjaśnienie wskazując, że wydaje interpretacje indywidualne, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek przy ubezpieczeniu zdrowotnym, funduszu pracy, solidarnościowemu funduszu wsparcia osób niepełnosprawnych, gwarantowanych świadczeń pracowniczych, emerytur pomostowych oraz podstaw wymiaru tych składek. Natomiast ZUS nie jest właściwy do wydawania decyzji w zakresie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, więc jeżeli wnioskodawcy mają wątpliwości w tym z zakresie, powinni skierować swoje pytania do właściwego miejscowo oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia.
Współpraca z małżonkiem – konsekwencje podatkowe
W ostatnim czasie Ustawodawca zauważył nieopłacalne rozwiązania podatkowe, dotyczące osób współpracujących. Do tej pory, ustawa o PIT uniemożliwiała kwalifikowanie wynagrodzenia współmałżonka do kosztów uzyskania przychodu. Co za tym idzie w praktyce dochodziło do sytuacji, że często zatrudnianie rodziny było mniej opłacalne dla przedsiębiorców, niż zatrudnianie osób obcych. Od stycznia 2019 roku sytuacja jednak się zmieniła, zgodnie z nowym brzmieniem art. 23 o PIT, z katalogu listy wydatków negatywnych (niemożliwych do zakwalifikowania, jako koszty uzyskania przychodów) usunięto wynagrodzenie małżonka.
Wyciąg z przepisów art. 23 ust. 1 pkt. 10 ustawy o PIT
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną - także małżonków i małoletnich dzieci wspólników tej spółki; kosztem uzyskania przychodów jest jednak wynagrodzenie małżonka podatnika i małoletnich dzieci podatnika, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną - także małżonków i małoletnich dzieci wspólników tej spółki, należne z tytułów określonych w art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, 8 i 9 lub z tytułu odbywania praktyk absolwenckich, o których mowa w ustawie z dnia 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (Dz. U. z 2018 r. poz. 1244), z zastrzeżeniem pkt 55 i art. 22 ust. 6ba;
Commenti